ارزیابی مدل کسب و کار به صورت منظم یک فعالیت مهم مدیریتی است که به سازمان اجازه میدهد سلامت جایگاه بازار خود را ارزیابی کرده و در صورت لزوم این جایگاه را به تناسب تغییر دهد. این بررسی کلی ممکن است مبنایی برای بهبود مستمر مدل کسب و کار شده یا تبدیل به محرکی برای ایجاد تغییرات جدی و نوآوری در مدل کسب و کار گردد. همانطور که در صنایع مختلف دیده شده است، ناتوانی در انجام بررسی های منظم ممکن است موجب عدم تشخیص به موقع مشکلات نمونه مدل کسب و کار شده و حتی ممکن است منجر به نابودی شرکت شود.
ارزیابی مدل کسب و کار
ارزیابی مدل کسب و کار در مورد یکپارچگی کلی آن بسیار مهم است ولی نگاه به اجزای آن به صورت جزئی میتواند راه های جذابی را برای نوآوری و احیا آشکار نماید. یکی از راه های موثر برای انجام این کار، ترکیب تحلیل کلاسیک سوآت (قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدات) با طراحی مدل کسب و کار است. تحلیل سوآت به منظور ارزیابی مدل کسب و کار، از چهار منظر به اجزای مدل کسب و کار نگاه میکند. و در عین حال یک مدل کسب و کار متمرکز را که برای یک بحث ساختاریافته لازم است فراهم میکند.
تحلیل سوآت که از آن برای تحلیل نقاط قوت و ضعف یک سازمان و شناسایی فرصت ها و تهدیدات موجود استفاده میشود، برای بسیاری از افراد درگیر در کسب و کار آشنا است. سوآت به دلیل سادگی، ابزاری جذاب است اما استفاده از ان ممکن است منجر به بروز بحث های مبهمی در سازمان شود، زیر باز بودن باعث میشود که جهت دهی خاصی برای این مساله که کدام وجه سازمان باید مورد تحلیل قرار گیرد، به وجود نیاید. عدم وجود نتایج مثمرثمر در سازمان هایی که از سوآت استفاده کرده اند، ممکن است منجر به خستگی مدیران در استفاده از آن شود. با این حال وقتی سوآت با طراحی مدل کسب و کار ترکیب شود قادر خواهد بود تا ارزیابی متمرکزی بر روی مدل کسب و کار سازمان و اجزای سازنده آن انجام دهد.
سوآت در ارزیابی مدل کسب و کار
سوآت در ارزیابی مدل کسب و کار چهار سوال بزرگ و در عین حال ساده میپرسد:
سوال اول و دوم: نقاط قوت و ضعف سازمان شما چیست؟ سازمان خود را از داخل بررسی کنید
سوال سوم و چهارم: سازمان شما چه فرصت هایی دارد و با چه تهدیداتی مواجه است؟ موقعیت سازمان خود را در محیط پیرامون بررسی کنید.
از این چهار سوال، دوم مورد به نواحی مفید (نقاط قوت و فرصت ها) و دو مورد به نواحی چالش برانگیز اشاره میکنند. یک راه مفید استفاده از سوآت این است که هم در مورد کل مدل کسب و کار و هم در مورد تک تک اجزای سازنده آن به کار گرفته شود. این نوع از تحلیل سوآت پایه های خوبی برای بحث، تصمیم گیری و در نهایت نوآوری در مدل کسب و کار فراهم میکند.
برخی از سوالات در بررسی نقاط قوت و ضعف هر کدام از اجزای سازنده مدل کسب و کار عبارتند از:
– ارزش های پیشنهادی ما با نیازهای مشتریان همسو است/ارزش های پیشنهادی ما با نیازهای مشتریان ناهمسو است.
– مشتریان ما بسیار راضی هستند/ ما شکایت های متناوب داریم
– ما حاشیه سود بالایی داریم/حاشیه سود ما بسیار کم است
– درآمدهای ما قابل پیش بینی است/ درامدهای ما قابل پیش بینی نیست
– جریان های درآمدی ما متنوع و پایدار است/ ما تنها به یک جریان درآمدی متکی هستیم و پایداری درآمد ما زیر سوال است.
– عملیات ما از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه هستند/ عملیات ما از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیستند.
– روابط قوی با مشتریان/ روابط ضیف با مشتریان
– …
برخی از سوالات در بررسی فرصت ها و تهدیدات هر کدام از اجزای سازنده مدل کسب و کار عبارتند از:
– آیا برای محصولات و خدمات جایگزین وجود دارد؟
– آیا رقبا با قیمت و ارزش بهتر شما را تهدید میکنند؟
– آیا حاشیه سود ما توسط رقبا یا فناوری تهدید میشود؟
– آیا ما به یک یا چند جریان درآمدی وابستگی زیادی دریم؟
– آیا ممکن است بازار به زودی اشباع شود؟
– آیا رقبا سهم بازار ما را تهدید میکنند؟
– چقدر امکان دارد مشتریان خود را از دست بدهیم؟
– آیا کیفیت منابع ما مورد تهدید است؟
– …
